Dei formande åra
Det er dei unge som klagar minst og går glipp av mest når pandemien set parantes rundt eit heilt år.
Den vinteren eg var 17, var eg på fest nesten kvar helg. Eg dansa, flørta og kyssa. Eg hadde ikkje lov til å kjøpe alkohol, sjølvsagt. Men eg kom frå bygda, der haldninga var at du var vaksen så snart du var konfirmert, så det ordna seg alltid. Eg traff nye folk, folk frå nabobygdene, og til og med ein og annan frå byen. Nokon eg likte godt, andre eg likte dårleg. Eg lærte meg korleis eg kunne nærme meg dei beste. Folk eg kunne ha dei djupe samtalene med, dei som varte heilt til dagen grydde. Og så var det dei eg kunne le med. Begge delar ga dagar og netter liv og innhald. Eg lærte å smyge unna dei slemme, dei farlege eller dei ubehagelege. Stort sett. Men det blei nokre øvingar i å vri seg unna andre sine hender på feil plass. Heldigvis kan eg seie i dag at det ga meg meir livserfaring enn vonde arr.
Sommaren eg fylte 18, hadde eg min fyrste ordentlege jobb. På det lokale gatekjøkkenet. Alle vi unge jentene som jobba der, fekk like mykje i timen som vi hadde år i livet. Det kan tenkast at det ikkje var tariffløn, men LOs sommarpatrulje kom aldri dit. Eg lærte mykje om ansvar, om å la kunden tru han hadde rett, og om å vere kollega og ha ryggen til kvarandre. Vi såg på hamburgerbrød med smelta ost som verdas beste frynsegode, og eg hugsar det som ei fantastisk tid.
Vinteren etterpå fekk eg min fyrste skikkelege kjærast. Eg hadde testa litt før, men syntes fort det blei kleint. Og så bare var han der, på søndagstoget heim frå helg i byen. Vi stod i gangen mellom kupeane og snakka heile vegen. Eg kjente at dette var annleis. Blikket hans, kontakten vår, pulsen, gleda. Den vesle lønskontoen blei tømt slik at eg kunne dra til han, der han kom frå. Til USA. Fyrste gong på fly. Aleine til Amerika. Bytte i København. Bytte i Los Angeles. Aldri hadde verda vore så stor. Bli kjent med familien hans. Bu i andre sitt hus. Skaffe pengar å leve for i framant land når også konfirmasjonspengane var brukt opp. Dra heim att med knust hjarte, men med sjølvinnsikt og erfaringar som er blitt både anker og kompass i livet.
Dei mest formande åra. Ungdommar som får undervisning via Teams. Som tel nærkontaktar og luktar sprit – men bare frå hendene. Som sit på romma sine med dyna godt oppunder haka, og mikrofon og kamera avslått. I staden for å samlast med vennene i storefri er dei aleine om irritasjonen over læraren som aldri, aldri, greier å dele skjerm slik at dei får med seg både power pointen og forelesninga. Dei skulle planlagt russetida i staden for å høyre på foreldre som er lei av heimekontor. Og regn. Det er nå dei skulle kjent det kile nedover ryggen av å møte DET BLIKKET. Dei skulle tatt bussen til byen og irritert dei vaksne med latterkrampa som ikkje vil stoppe. Dei skulle vere i augneblikket, ubekymra på veg til ein venn. Ikkje bak eit munnbind med frykt for å få med seg heim eit taggete virus som kan ta livet av bestemor.
Som om dei ikkje hadde nok alvor i liva sine allereie. Karakterpress. Flinke, superflinke, altfor flinke. Kvar gong dei ikkje blei invitert, var Instagram saltet i såret. Bekymringar så høge som fjell. Ville verda overleve klimautsleppa? Korleis få draumejobben utan å kaste bort tid og pengar? Og korleis veit ein kva som er draumejobben? Kvifor masar alle?
Når dette er over, er det kanskje gode rutiner for håndhygiene som er det dei sit att med frå sommaren dei var 17 og vinteren dei var 18. Men ein gong, snart, skal dei tilbake til liva sine og leite etter seg sjølv. Då må dei få rikelig med rom til å leve og leike. Dei er bak skjema, dei har froskar å kysse.
Tekst av Inger-Lise Kvås, redaksjonssjef i ALTSÅ
